تاریخ و فرهنگ ایران که توضیح‌گر دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی و حاصل بازپرداخت و تدوین بخشی از یادداشت‌های تدریس استاد دکتر محمد محمدی ملایری در دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دولتی لبنان و آمریکایی بیروت است .

جلد اول: به توضیح زمینه‌های فرهنگی، سیاسی، و اجتماعی این دوره تخصیص یافته است.

جلد دوم و سوم: هر دو دل ایرانشهر (بخش اول و دوم) نیز نام دارند و به توضیح جغرافیای فرهنگی و تاریخی سرزمینی اختصاص یافته‌اند که عراق نام داشت و استان مرکزی و کانون فرهنگی ایران تلقی می‌شد.

جلد چهارم: تحت عنوان زبان فارسی همچون مایه و مددکاری برای زبان عربی در نخستین قرن‌های اسلامی.

جلد پنجم: در نقد و بازشناساندن فرهنگ و متون پهلوی راه یافته و به سرزمینهای عربی و ادب فارسی عصر ساسانی تحت عنوان نظام دیوان ساسانی در دولت خلفا و دیوان خراج می‌باشد